بدیهی است که راهکارهای بهینه سازی محدود به موارد مذکور در این مجموعه نخواهد بود و تاثیرگذاری هر یک از آنها نیز با توجه به شرایط عملکردی ساختمان متفاوت خواهد بود و لازم است با استفاده از خدمات کارشناسان انرژی، تحلیل های جامعی قبل از اجرای هر یک از اقدامات در ساختمان بعمل آید. تمرکز  راهکارهایی که در ادامه توضیح داده می شود بر پوسته ساختمان است.

قبل از انجام اقدامات بهینه سازی در ساختمان های موجود لازم است یک بازرسی مقدماتی از بخش های مختلف ساختمان بعمل آید تا براساس آن ابتدا  روشهای کم هزینه بهبود در ساختمان اجرا گردد و با یک برنامه ریزی صحیح و به منظور تامین حداکثر تاثیرگذاری، اقدامات بهینه سازی بصورت گام به گام درساختمان اجرا گردد.در ادامه فهرستی از انواع راهکارهای بهینه سازی مصرف انرژی آورده شده است. باید به این نکته توجه داشت که با توجه به وضعیت هر ساختمان، ممکن است روش های متفاوتی در مقایسه با فهرست موجود برای بهبود مصرف انرژی وجود داشته باشد و نباید در پروژه ها، فقط به موارد ارائه شده در این بخش استناد گردد.

 پوسته ساختمان :

پوسته ساختمان شامل سقف، دیوارها، پنجره ها، درها و سایر اجزای ساختمان هستند که فضای داخلی را از بیرونی تفکیک میکنند.ساخت و ساز پوسته به شدت میزان مصرف انرژی در ساختمان را تحت تاثیر قرار میدهد. پوسته خارجی ساختمان یکی از مهمترین قسمت هایی است که ممیز انرژی جهت ارتقا رده انرژی ساختمان نسبت به بررسی آن اقدام می نماید و چنانچه تلفات انرژی از این بخش زیاد باشد، راهکارهای مناسب را جهت بهینه سازی پوسته خارجی ساختمان ارائه می نماید. با توجه به اینکه سرمایه گذاری در این بخش نسبتاً پر هزینه بوده و زمان بازگشت این سرمایه طولانی تر از سایر راهکارهای صرفه جویی می باشد، معمولاً اجرای اقدامات بهینه سازی در پوسته خارجی ساختمان در زمان بازسازی ساختمان مدنظر قرار می گیرد.مشکلات موجود در پوسته ساختمان را می توان با استفاده از روش های زیر شناسایی کرد:

• عکس برداری حرارتی یا ترموگرافی: با استفاده از عکس برداری حرارتی می توان کیفیت عایق کاری ساختمان، وضعیت کارایی پنجره ها و میزان نشت و نفوذ هوا به ساختمان را از طریق اختلاف دمای ایجاد شده بین فضای داخل و محیط بیرون ساختمان تعیین نمود.

• تست فشار هوای ساختمان: با استفاده از این آزمون می توان شدت نفوذ و نشت هوا در جدار ساختمان را تعیین نمود. جهت انجام آزمون میتوان از انواع قلم های دود ، ترموگرافی، فن های دمنده و یا روش گاز ردیاب استفاده نمود.

• شبیه سازی ساختمان: مدل سازی کامپیوتری ساختمان برای تعیین میزان اتلاف انرژی از ساختمان مورد استفاده قرار می گیرد و با استفاده از این روش میتوان تاثیر بهبود جدار ساختمان را بر مصرف انرژی ساختمان نشان داد.

عایق کاری :

افزایش سطوح عایق، اتلاف حرارتی از ساختمان را کاهش داده و کارآیی انرژی را افزایش می دهد. جهت عایق کاری ساختمان لازم است بهترین ضخامت عایق از نظر فنی و اقتصادی تعیین شده و پیشنهاد گردد. در پیشنهاد عایق کاری باید تمهیدات لازم جهت جلوگیری از بروز میعان در سطوح مختلف دیوار در نظر گرفته شود.

 عایق کاری دیوار: 

حدود 50 % از اتلاف انرژی ساختمان از طریق دیوارها صورت می پذیرد. در تابستان باعث گرم شدن فضای خانه و در زمستان باعث انتقال گرما به بیرون و در نتیجه سرد شدن محیط می گردند. در صورتی که در اجرای دیوارها، عایق حرارتی متناسب با مبحث 19 مقررات ملی ساختمان در نظر گرفته شود، تلفات حرارتی از دیوارها به حداقل کاهش می یابد.  

• اجرای عایق کاری بیرونی، مشکلات مربوط به ایجاد پل های حرارتی و همچنین انتقال تاسیسات الکتریکی نظیر کلید پریزها بر روی دیوار را ندارد ولی هزینه های آن بدلیل اجرای داربست و همچنین نمای ساختمان بیشتر می باشد.

• اجرای عایق کاری داخلی، هیچ تاثیری در نمای بیرونی ندارد ولی در هنگام اجرا در بهره برداری از ساختمان اختلال به وجود می آورد و امکان وقوع پل های حرارتی در نقاط تماس اجزای ساختمان بیشتر می باشد.

• عایق کاری با اجرای دیوار دوجداره و فاصله هوایی، معمولاً نسبت به عایق کاری از داخل و بیرون، مقرون به صرفه تر بوده و دوره بازگشت سرمایه کمتری دارد. همچنین باعث اختلال کمی در ساختمان می شود. این روش برای ساختمان هایی که در آنها ایجاد فاصله هوایی امکان پذیر باشد، احتمال وقوع میعان وجود نداشته باشد و در هنگام بارندگی، خطر نفوذ آب باران به جدار ساختمان وجود نداشته باشد، مناسب است.

عایق کاری بام و کف  :

به دلیل اتلاف حرارتی زیاد سقف نهایی در زمستان و تابستان روش های زیر می تواند از گرم شدن زیاد این سقف در تابستان و از سرد شدن آن در زمستان جلوگیری نماید.

• در بام های شیب دار یا شیروانی که دارای عایق حرارتی می باشند، ضخامت عایق روی سقف را بررسی کنید. ممکن است در قسمت هایی عایق از بین رفته باشد. عایق های قدیمی و فشرده باید بهبود یابند.

• ایجاد فاصله هوایی در بام نهایی از طریق اجرای سقف دوجداره (در صورتیکه امکان ایجاد آن میسر باشد) روش اقتصادی می باشد. البته در اجرای آن باید به بروز میعان در سقف های مسطح توجه کرد.

• در ساختمان هایی که امکان اجرای سقف دو جداره وجود ندارد، عایقکاری بام نهایی از داخل و یا بصورت بام وارونه و یا استفاده از عایق های پاششی پیشنهاد میگردد. البته باید نفوذ رطوبت به بام نهایی بررسی گردد.

• در بام هایی که مجهز به سقف کاذب هستند، فضای میان بام و سقف کاذب را بررسی کنید و مطمئن شوید که در آن فضا کوران وجود نداشته باشد.

• کف ساختمان که بر روی فضای کنترل نشده نظیر زیرزمین، پارکینگ و انباری قرار گرفته است و یا در تماس با هوای آزاد می باشد، لازم است که از نظر عایق کاری حرارتی بررسی گردد.

پنجره ها، نورگیرها و درها:

مقادیر بالایی از انرژی از طریق پنجره و درهای غیراستاندارد هدر می رود. برای جلوگیری از این اتلاف انرژی که در نهایت موجب صرفه جویی اقتصادی برای سا کنین می شود، می توان روش های زیر را توصیه نمود:

• در صورتیکه پنجره تک جداره با قاب فلزی است، جایگزینی پنجره ها با پنجره دوجداره و سه جداره با قاب های UPVC و آلومینیوم حرارت بند

(thermal break )  راهکار مناسبی است. استفاده از شیشه های Low-E در پنجره های دو و یا سه جداره نیز باید بررسی گردد.

• برای شیشه های موجود، به منظور کاهش تلفات حرارتی و یا کنترل اکتساب نور خورشید، نصب فیلم های شیشه بررسی شود. فیلم های انتخاب طیفی شیشه، گرمای اکتسابی از خورشید را برای کاهش بارهای سرمایش به حداقل می رسانند و یا اتلاف حرارتی از پنجره را کاهش میدهند، که در انواع متنوع برای کاربردهای مختلف ارائه میگردند.

• استفاده از شیشه های کنترل کننده نور عبوری مانند شیشه های رفلکتیو(شیشه هایی که از ورود انرژی گرمایی به داخل ساختمان جلوگیری می کنند) در مناطق گرمسیر و شیشه های Low-E(شیشه هایی که اجازه ورود انرژی گرمایی را به داخل داده و مانع خروج انرژی گرمایی می شود)در مناطق سردسیر و انواع شیشه های رنگی

• به نحوه استفاده کاربران از پنجره ها دقت کنید، ممکن است لازم باشد که در مورد نگهداری از پنجره ها و بسته نگه داشتن آنها به منظور به حداقل رساندن بار سیستم تهویه مطبوع یادآوری گردد.

• علائم و دستورالعمل هایی را در مورد نحوه استفاده از پنجره ها در راستای صرفه جویی در مصرف انرژی تهیه کنید. به عنوان مثال هنگام سرمایش یا گرمایش ساختمان، پنجره ها را ببندید.

• کاهش سطح شیشه، ابعاد و تعداد پنجره ها با در نظر گرفتن کیفیت روشنایی در طول روز، بررسی شود.

• تعبیه سایبان ثابت و متحرک مناسب برای کنترل اکتساب گرمای خورشید در تابستان بررسی کنید.

هوابندی ساختمان

ایجاد درز در ساختمان امری طبیعی است. ولی به دلیل عبور هوا از میان این درزها موجب ورود هوای سرد در زمستان و هوای گرم در تابستان به داخل فضا می شود، باید آنها را به حداقل رساند. برای این منظور روش های زیر پیشنهاد می گردد:

 ورودی ساختمان و درهای خارجی:

• ایجاد فضای واسط در ورودی ساختمان با تعبیه دو در متوالی

• نصب دستگاه خودکار برای بسته شدن درها

• در ورودی های پر رفت و آمد، فضای اصلی ساختمان را از طریق ایجاد دو در ورودی و یا نصب پرده هوا از قسمت ورودی ساختمان مجزا نمایید.

• در صورت فرسودگی و خراب شدن نوارهای درزگیر، نسبت به تعویض آنها اقدام کنید.

• با استفاده از درهای اتوماتیک، ورودی ساختمان و فضاهای کنترل نشده را از سایر قسمت ها مجزا کنید.

• دستورالعمل ها و علائم لازم که بیانگر عملکرد در بوده و همچنین بسته بودن در را به افراد یادآوری می کند، تهیه و نصب نمایید. از سیستم های هشدار دهنده باز بودن در استفاده کنید.

• در مکان هایی که ورود و خروج معمول اتومبیل و وسایل نقلیه جهت تردد و بارگیری وجود دارد، لازم است از درهای اتوماتیک سریع استفاده شود.

• ساده ترین و ارزانترین روش برای ورودی کارخانجات استفاده از پلاستیک های ضخیم و شفاف می باشد، که با هزینه بسیار پایین قابل اجراست و از برقراری جریان هوا جلوگیری می نماید.

• امکان کوچک نمودن درهای بزرگ را بررسی کنید.

• استفاده از درهای استاندارد و یا استفاده از نوار درزبندی برای درهای ورودی

• استفاده از درهای عایق حرارتی با لایه های فوم و یا درهای چوبی

• وضعیت نگهداری درها را بررسی کرده و قسمت هایی را که نیاز به تعویض لولاها دارند مشخص کنید.

. رنگ های اضافی که مانع بسته شدن کامل در و پنجره می شود را پاک کنید.

• جهت تردد پرسنل درهای جدا گانه ای به منظور جلوگیری از استفاده مکرر از درهای بزرگ در نظر گرفته شود.

 پنجره ها و نورگیرها:

• اتصال مناسب پنجره به دیوار و استفاده از درکوب برای پوشش درزها

• استفاده از پنجره های استاندارد که درزبندی شده اند و یا استفاده از نوارهای درزبندی و بتونه برای پنجره های معمولی

• از عدم وجود شکاف و یا برقراری جریان هوا در فضای بین قاب پنجره و دیوار مطمئن شوید و در صورت وجود، قسمتهای مربوطه را هوابندی کنید.

• پنجره های شکسته را جایگزین کنید و یا با پلاستیک های شفاف هوابندی بپوشانید.

• در صورت فرسودگی و خراب شدن نوارهای درزگیر، نسبت به تعویض آن ها اقدام کنید.

 دیوار و سقف:

• منافذ و درزهای بین دیوارها و سقف، و قاب پنجره را هوابندی کنید.

 • مشکلات نفوذ هوا از طریق روزنه های ساختمان، محل عبور تاسیسات مکانیکی و برقی یا قسمتهایی که دریچه ها،لوله ها و کانال های سیم کشی بی دلیل باز گذاشته شده اند، را مشخص کنید 

• درپوش های بیرونی اتصالات هوا کش ها و فن های تخلیه را تنظیم کنید و هنگامی که مورد استفاده قرار نمی گیرند از نفوذ هوا جلوگیری کنید.

منبع : برچسب انرژی ساختمان، شرکت ملی گاز ایران