استاندارد ISO 50001:2018

هدف از این استاندارد توانمندسازی سازمان ها برای اجرای سیستم ها و فرایندهای لازم برای بهبود مستمر عملکرد انرژی، شامل بازدهی، کاربری و مصرف انرژی است. این استاندارد الزامات سیستم مدیریت انرژی (EnMS) را برای یک سازمان مشخص می کند. اجرای موفقیت آمیز یک سیستم مدیریت انرژی، فرهنگ بهبود عملکرد انرژی را پشتیبانی می کند که وابسته به تعهد همه سطوح سازمان به خصوص مدیریت ارشد است. در بسیاری از موارد، این موضوع تغییرات فرهنگ درونی سازمان را در بر می گیرد.

برای آموزش الزامات استاندارد ایزو 50001:2018 به فیلم آموزشی استقرار استاندارد سیستم مدیریت انرژی در سایت آپ گرین گرید مراجعه نمائید.

این استاندارد برای فعالیتهای تحت کنترل سازمان کاربرد دارد. کاربرد آن می تواند با الزامات خاص سازمان، ازجمله پیچیدگی سیستم های آن، درجه اطلاعات مدون شده و دسترسی به منابع، متناسب باشد، این استاندارد نه تنها برای استفاده محصول به وسیله کاربران نهایی خارج از دامنه و مرزهای سیستم مدیریت انرژی کاربرد ندارد بلکه برای طراحی محصول خارج از تسهیلات، تجهیزات سیستم ها یا فرایندهای انرژی بر نیز کاربرد ندارد. این استاندارد برای طراحی و فراهم آوری تسهیلات، تجهیزات، سیستم ها با فرایندهای انرژی بر در دامنه کاربرد و مرزهای سیستم مدیریت انرژی کاربرد دارد.

 توسعه و اجرای یک سیستم مدیریت انرژی شامل یک خط مشی انرژی، اهداف کلان و اهداف خرد انرژی و طرح های اقدام مرتبط با بازدهی، کاربرد و مصرف انرژی آن سازمان همزمان با برآورده سازی الزامات قانونی و سایر الزامات قابل کاربرد است، سیستم مدیریت انرژی یک سازمان را توانمند می نماید تا اهداف کلان و خرد انرژی را تعیین و به آنها دست یابد، اقدامات مورد نیاز برای بهبود عملکرد انرژی خود را در نظر گیرد و انطباق سیستم خود را با الزامات این استاندارد اثبات نماید.

سیستم مدیریت انرژی در ایران و جهان 

انرژی یکی از بخش‌های لاینفک زندگی بشری است که عدم استفاده صحیح و آگاهانه از آن می‌تواند تعادل نظام اقتصادی و صنعتی هر کشور را دگرگون سازد. مصرف انرژی در جهان همواره رو به افزایش است که این موضوع خود افزایش هزینه‌های انرژی و نیز انتشار گازهای گلخانه‌ای مرتبطرا در پی خواهد داشت. لذا بهبود عملکرد انرژی و کاهش مصرف به عنوان یکی از مطمئن‌ترین روش‌ها در کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و در نتیجه کاهش اثرات مخرب بر شرایط اقلیمی، ضمن حفظ رشد اقتصاد جهانی، الزامی است. اهمیت این موضوع تا جایی است که بررسی‌ها حاکی از برآورد افزایش 12 درصدی میزان مصرف انرژی در سال 2016 میلادی، در صورت عدم اجرای راهکارهای بهینه‌سازی از اوایل سال 2000 میلادی بوده که این افزایش معادل اضافه شدن اتحادیه اروپای دیگر به بازار جهانی انرژی تعیین شده است. ایران نیز از این قاعده مستثنی نبوده و بررسی‌ها حاکی از آن است که ارقام بالای شاخص شدت مصرف انرژی و هدررفت قریب به یک سوم از انرژی اولیه در کشور مطابق با آخرین ترازنامه هیدروکربوری کشور، عمدتاً ناشی از مصرف بالای انرژی در بخش‌های غیرمولد و نیز عدم کارایی فنی در بخش‌های مولد است. در این راستا، یکی از راهکارهای مناسب که می‌تواند مجموعه زنجیره تولید، توزیع و کاربران نهایی انرژی را تحت کنترل قرار دهد، »مدیریت انرژی «در سطح کلان و »سیستم مدیریت انرژی» در سطح خرد است و این سیستم مدیریتی مطابق با گزارش آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) در سال 2017 میلادی به عنوان مؤثرترین ابزار به منظور پایش مصرف انرژی و شناسایی فرصت‌های بهبود عملکرد شناخته می‌شود. 

استاندارد ایزو 50001 یک چارچوب پذیرفته شده در سطح جهانی به عنوان استاندارد سیستم مدیریت انرژی است که برای اولین بار در ماه ژوئن سال 2011 میلادی انتشار یافت. این استاندارد همانند ديگر رويكردهاي مديريتي، در هر سازمان صرفنظر از شرایط جغرافیایی، فرهنگی یا اجتماعی و نیز نوع فرآیندها و حامل‌های انرژی مصرفی در آن، قابل استقرار است و اهمیت و مزایای آن بر کسی پوشیده نیست. به صورت موجز، سازمان‌ها با تکیه بر این استاندارد می‌توانند به جاری‌سازی یک رویکرد سیستماتیک قابل اعتماد به منظور تعیین سیاست‌ها، ایجاد برنامه‌ها و اهداف، گسترش فرهنگ مصرف و بهبود مستمر عملکرد انرژی اقدام نمایند به طوری که دقیق، تکرارپذیر، به موقع و مهم‌تر از همه، از نظر مالی و زیست‌محیطی مقرون به صرفه باشد. استاندارد ایزو 50001 به طور خاص با ایزو 9001- استاندارد سیستم مدیریت کیفیتو ایزو 14001- استاندارد سیستم مدیریت زیست‌محیطی ارتباطی تنگاتنگ دارد. بنابراین همزمان با تغییرات اخیر در ساختار تمامی استانداردهای سیستم مدیریت با عنوان HLS و نیز به منظور حصول اطمینان از تداوم اثربخشی اصول و الزامات استانداردی در سازمان‌ها و کسب‌ و کارهای مختلف، این استاندارد نیز در مرحله بازنگری قرار گرفت و ویرایش جدید آن در ماه آگوست سال 2018 میلادی منتشر شد. 

سازمان جهانی استانداردسازی (ایزو) هر ساله نسبت به تهیه گزارشی در خصوص وضعیت استانداردهای سیستم مدیریتی خود، از جمله ایزو 50001، و تعداد گواهینامه‌های معتبر موجود برای آن‌ها به صورت کلی و نیز به تفکیک کشور اقدام می‌کند. شایان ذکر است که در این سرشماری، تنها گواهینامه‌های صادر شده توسط شرکت‌های معتبر گواهی‌کننده عضو انجمن بین‌المللی اعتباربخشی (IAF) لحاظ می‌شود. شمار گواهینامه‌های معتبر ایزو 50001 در سطح جهانی مطابق با آخرین گزارش تفصیلی منتشر شده توسط این سازمان مربوط به سال 2018 برابر با 18059 گواهینامه مربوط به 132 کشور تعیین شده و از این میان بیشترین آمار مربوط به 30 کشور برتر مشخص‌شده در جدول زیر است که ایران در رتبه 26 آن قرار دارد. مرزها و بخش‌های مصرف‌کننده انرژی برای حدود 60% از این گواهینامه‌ها به صورت نامشخص اعلام گردیده؛ اگرچه 5 صنعت برتر در سایر موارد به همراه تعداد گواهینامه‌های معتبر در شکل زیر خلاصه شده است. همچنین بر اساس این گزارش، شمار گواهینامه‌های معتبر برای ایران در سال 2018 میلادی برابر با 70 گواهینامه گزارش شده که این تعداد در حدود 136 سایت را پوشش می‌دهد و بخش‌های مصرف‌کننده آن به ترتیب در جدول زیرخلاصه شده است. 

کشورها با بیشترین تعداد گواهینامه ISO 50001:2011 (جهان، سال 2018)

بخش‌های مصرف‌کننده دارنده گواهینامه ISO 50001:2011 (ایران، سال 2018)

رتبه ایران در سال 2019 با 82 گواهینامه ایزو 50001 در رتبه 26 قرار دارد.